1. Sa Aking Silid
Ramdam ko ang pait at pagmamalupit ng panahon sa akin. Sa tuwing ako ay lilisan palabas ng aking silid, may kahalong lungkot at ligaya tarak sa aking puso. Tila ako ay binalutan ng tinik sa dibdib.
Simula noong ako ay bata pa sa pagpasok ng aking silid may kaba at takot na laging umaamba sa paligid, parang usok na lumalaki.
Si Ama ay isang kilalang tao sa lipunan. Mataas ang tingin ng mga taga-bayan sa kanya, maging ang kanyang mga kakompetensya sa San Gabriel. Sa araw araw na ginawa ng Diyos, masaya ang mga taong dumadalaw sa aming bahay na lagging may pagdiriwang na nagaganap. Mahal na mahal si ama mga taga- San Gabriel. Mahal din ni Ama si Ina… at ako. Maraming tao ang natulungan ni Ama. Mahirarap man o mayaman, walang pinipiling tulungan. Maraming krimen din ang nalutas. Maliban lamang sa kaso dito sa aming bahay. Iyan ang lihim.
Sa aking silid, pinid ang durungawan. Ang mga ala-ala ng aking nakaraan ay hindi maungkat. Ayaw kong maungkat muli ang mga ala-ala ng aking Ina. Maging si Ama ay ayaw ding makaalis sa mga alaala ng silid na ito.
Si Inang may mala-rosas na kutis, makintab, maitim at mahabang buhok, mapupulang labi. Hindi maiwasang ang mga kalalakihan dito sa amin ay mabihag ng kanyang kagandahan.
Isang gabi ng Disyembre, ako at si ina, ay bumili sa Quiapo. Pumili kami ng mga parol para sa pasko at pangregalo sa mga kaibigan, kamaganak at mga kasamahan. Marami kaming nabiling mga baso. Tuwang tuwa ako noon. Hindi ko makalimutan ang mga sandaling kapiling ko ang aking ina. Hawak ko ang kanyang palad na parang unan . Maligaya ako kapag magkasama kami ni Ina . Dama ko din ang seguridad na may gumagabay sa akin. Mula sa kanyang mga pangako na “hindi niya ako pababayaan” ay mga salitang nagpapalakas sa akin.
Sa pag-uwi sa aming bahay galling sa Quiapo ay mahigpit pa ang hawak kamay namin ni Ina. Kumalas ako sa napansin kong kaunting liwanag galing sa siwang n pinto na aking silid. Ngunit hindi ko pa rin ito binigyang pansin. Iniwanan ko muna si Ina sa tabi ng pintong my kawang, at hinayaan ni Inang kumalat ang liwanag mula sa ilaw ng maliit na kandila ng aking silid.
Ngunit . . . ano ito? Bigla akong nakarinig ng malakas na sigaw ni Inang, “Tulong, tunlong!” Nakita ko ang anim na kalalakihan sa paligid. Ginapos is Ina. Agad akong tumakbo patungo para magligtas. Ngunit sa aking murang edad, wala akong nagawa sa anim na kalalakihan. Umiyak at sumigaw, “Ama, Ama ... tulungan mo kami…” Walang si Ama. Walang taong sa bahay. Walang nakarinig.
Ang mga haling ang kaluluwa ay tuwang tuwa. At nakita ko isa sa kanila na humawak sa nagpupumiglas kong kamay ay si Emil. “Si Emil! Masama ka, masama ka! “
Si Emil ay kasambahay naming pinagkakatiwalaan ni ama. Si Emil na nakakaalam ng mga secreto ng aming pamilya. Si Emil na itinuring na anak ni Ama at ni Ina. “Ang aking nakatatandang kapatid at tapat na kaibigan?”
Paano ito nangyari sa aming pamilya? Ang akala naming Kuya Emil ay is palang anak ni Hudas! Sa sandali ng aking pagkatulala, may hinampas sa aking batok. Ito ang nagpagpatumba at nagpatigil sa aking hagulhol. Parang nawalan ako ng ulirat at hinang hina.
Pinilit kong tumayo sa pagkakahiga at nakagapos pa rin si Ina. At abot tanaw ko habang nilalapastangan siya – hinuhubaran, hinahalikan, winalang-hiya! Nakita ko kung paano lumaban si Ina at sumigaw at paulit ulit niya kaming tinawag. Nagdasal ako. “Magdasal, magdasal,” naalala kong pangaral niya.
Nakatulog ako sa masamang panaginip at nagising. “Si Ina!” Duguan, walang buhay. Si Ina na aking pinakamamahal, wala na siya. Nandoon din si Ama sa labis na paghihinagpis.
Niyakap kong mahigpit ang aking Ina. Niyakap ko ang malamig na katawan. Pilit ko siyang ginigising sa pagbabakasakaling may milagro at siya ay mabuhay. Hindi gumising si Ina. At marahil, sa pagkamatay ni Ina, itinulak ako ni Ama at sinabing, “Ikaw na lamang sana ang namatay, hindi siya.” Ang pagpanaw ni Ina ay kasabay ang pagpanaw ng aking buhay.
At ngayon, sa tuwing ako ay mapapagawi sa aming bahay, sa aking silid, lahat ng ala-ala ng kahapon ay pilit na nagbabalik. Ang kahapong umiikot sa buhay ko. Ang kahapong maramot sa aking matikman ang ligaya ng kasalukuayan at pagasa ng bukas. Ang kahapong ako ay pinagmalupitan at ginapos. Ang kahapong buhay ang aking Ina!
Parati ko na lang dinatnang mainit ang ulo ni Ama. Walang puwang ang kasiyahan sa akin , at nawala na rin ng puwang ko sa puso ni Ama kasabay ng pagpanaw ni Ina. Pinagbubuntungan niya ako ng galit. Marahil marami siyang problema mula sa pulitika. Marahil hanggang ngayon ay isa pa rin siyang bilanggo ng kahapong hindi marunong magpatawad. “Ako ang kanyang sinisisi sa pagkawala ni Ina!”
Si Emil, na anak ni Hudas ay masayang nakakagala ngayon at tila walang kasalanan. Hindi na siya nagpakita pa sa mga pulis. Ngunit, alam kong siya ay ma-impluensya.
Ang maraming tagapaglingkod naming sa bahay ay pinaalis din ni Ama. Kaya lahat ng gawaing bahay ay ako ang gumagawa. Ako na rin ang pilit na pumupuno sa mga pangangailangan ni Ama. Ako at ako lang. At sa tingin ko ay hindi pa rin sapat ang lahat ng aking pagsisikap. Hindi ko siya masisisi.
Hindi nabigyan ng hustisya ang kaso ni Ina gayong si Ama ay isang kilala at sa lipunan. Bakit kaya?
Mula nang matalo ang kaso ni Ina, sinabi niyang siya ang pinakawalang-kwentang tao sa buong mundo. Pati ang mga mamamayang madalas niyang tulungan kagaya ni Mang Ambit at ni Aling Aurora ay binabale-wala na niya kahit pinagsilbihan kami ng mga matatanda ng buo nilang buhay at katapatan. Hindi nagtagal, nawala siya din siay sa pulitika. Hindi niya ininda. Wala siyang pakialam kung ano ang mga mangyari, mawala man ang lahat. . . mawala man ako.
At ngayon, wala na si Amang pinagkakaabalahan kundi ang alak at sugal. Masaya niyang kanakausap lamang ang litrato ni Ina, na kahit anong milagro, ay hindi hindi babangon.
Wala pinipiling pagkakataon ang init ng ulo ng aking Ama. Kahit maraming tao sa bahay at mga kaibigan sa sugal ay wala sa kanyang pahiyain ako. Pilit niya akong pinapapasok sa silid sabay sabing “Ayaw kitang makita!!!” At pilit niyang iginigiit ang mga katagang ako na lang sana ang nawala at hindi si Ina. Ako naman ay agad-agad na papasok at nanginginig ang mga binti at buong katawan kasabay ng matinding takot. At madalas, kapag ako ay nasa silid na, hindi maiwasan ang pagsunod ni Ama. Ang mga mata niya ay nag-aapoy sa galit. At doon, sa aking silid - ako ay kanyang sinasaktan. At sa silid, pilit bumabalik ang mapait na kahapon. Pilit akong sumisigaw sa sakit habang hinahampas ako ng latigo. Marahil, ang tingin niya sa akin ay ako ang mga kriminal na pumaslang kay Ina. Wala siyang pinipiling tamaan. Buong parte ng aking katawan ay walang kawala sa hagupit ng kanyang latigo. Ako’y nagmamakaawa at isinisigaw ang “Ama, Ama tama na po.” Sana mamatay na nga ako. Madugo ang paligid. Maswerte lamang ako at nakakayanan ko ang mga malulupit na palo. Marahil ito ay dahil sa patnubay ni Ina sa akin kahit anong mangyari ay hindi niya ako pinababayaan.
Salamat sa Diyos at hanggang ngayon ay buhay ang pangako ni Ina. Sa sumunod pang mga araw, patuloy ang pananakit si Ama sa akin. Nakalimutan niya marahil na ako ay kanyang anak, at siya ay aking ama. Puno ang puso niya ng poot na isainasabuhay niya sa kalupitan at lubusang pagkalimot ng pagmamahal sa akin.
Magiisang taon na din ang kamatayan ni Ina mula sa kanyang mapait na sinapit. Patuloy an gaming kalbaryo ni Ama. Totoong hindi niya mapatawad ang kanyang sarili dahil hindi niya nabigyang hustisya ang among kaso.
Isang araw, habang ako ay patuloy na sinasaktan ni Ama, biglang nasanggi ng kanyang latigo ang larawan ni Ina. Bumalik bigla sa aking alaala ang mga pangyayaring naganap kay Ina. At kung saan galling sinabayan ang iyak at paghihinagpis ko ng sigaw at iyak ng ni Ina. Naisip ko ang pagkakataong dapat kong ipagtanggol ang aking naaaping ina. At sa di sinasadyang pangyayari ay naitulak ko si Ama gamit ang aking natitira pang lakas. Tumama ang kanyang ulo sa kanto ng aking kama. Duguan si Ama! Natulala ako… Bigla yatang nabaliktad ang mundo. Nakita ko si Ama. Duguan. Tila gripong bumulwak ang dugo sa kanyang ulo. Nagmakaawa si Ama at humingi ng aking tulong at patawad. Subalit bakit ganon? Tila hindi ko siya ama? Nakita ko ang mukha ni Emil. At kahit konting awa ay wala akong nadama.
Sa pagkakataon ding iyon ang aking pagmamahal kay Ama ay hindi ko naalala o naramdaman man lang. Kinuha ko ang latigo at inisip ko na makaganti. Nagmakaawa si Ama, sigaw sa daing, abot langit ang pagsisisi. Naririnig ko ang hiyaw ng paghihinagpis niya kasabay ng paulit-ulit kong hampas ng latigo. Pili ko lang ang mga parteng aking hampas. Ang kanyang mukha, at ang kanyang dibdib. Iyon lamang. Binigyan ko ng maraming latay si Ama. Madugo ang silid. Kalat ang mga talsik ng dugo sa aking labi, sa aking katawan, sa mga dingding at sulok. Bakit ganoon? Mahal ko si Ama ngunit hindi ko na maramdaman na mahal ko siya? At alam ko, mahal din ako ni Ama ngunit hindi ko din maramdaman na mahal niya ako. Kaya naman, pabilis ng pabilis ang paghagupit ko sa kanya sa paniniwalang maaari ko siyang baguhin sa ganoong paraan. Ilang sandali lamang ay wala nang hinagpis at ungol. Si Ama! Ano ang nangyari kay Ama? Wala na akong narinig na hininga mula kay ama. “Hindi!” Napatay ko siya.
Nabalot ang buong silid ng katahimikan. Ang pawang narinig ko na lamang ay ang mabilis na tibok ng aking dibdib. Patay na si Ama. Wala kahit isang patak na luha ang gusting tumulo. Marahil ay nagalak ako ngayon, sa anibersayo ng pagkamatay ni Ina na, ay araw din ng paglaya namin ni Ama mula sa masamang bangungot na dulot ng tadhana.
Kinuha ko ang larawan ng aking pumanaw na ina at pinagmasdan ko. Bumalik sa mga alaala ko ang mga salitang binitawan ni ina niya noon “Anak, hinding hindi kita pababayaan…” Patnubay ko nga siya.
At ngayon na kanyang anibersaryo ng kamatayan, ramdam ko na inilipat na ni Ina ang mga pangakong iyon kay Ama. Si Ama ay hindi ako pababayaan hanggang kamatayan. Mamahalin ako ni Ama. Simula noon, kami lagi ni Ama ang nasa bahay na iyon. Kaming dalawa sa silid. Nililinisan ko si Ama. Titiyakin kong walang ni isang bahid ng dugo ang dudumi sa katawan niya. Binihisan ko siya ng maayos na pantulog. Inihihiga ko siya sa aking kama para kami ay magkatabi.
Pagkalipas ng isang taon, kasama ko pa rin si Ama, sa aking kama, sa aking silid. At sa mga panahong nagdaan, doon ko naramdaman ang pagmamahal niya sa akin. Hindi na niya ako sinasaktan. Mahal pala ako ni Ama at mahal na mahal ko din siya.
Ma. Riza Flores Martinez, copyright 2009
Edited by Rose Flores - Martinez
No comments:
Post a Comment